معرفی کتاب1399/12/2 شنبه
عقده‌ی سیندرلا
نويسنده: کولت داولینگ
ترجمه: سلامت رنجبر
موضوع: زنان، روانشناسی، خودمختاری، وابستگی، مسائل اجتماعی و اخلاقی
انتشارات: روشنگران و مطالعات زنان
چكيده:
جامعه‌شناسان بر این باورند که جامعه‌ی ایران به لحاظ تکامل اجتماعی در مرحله‌ی گذار قرار دارد. سرعت حرکت این گذار نسبت مستقیم به موقعیت جغرافیایی و قومی مناطق مختلف دارد. آداب و سنت‌ها در میان اقوام متنوعی که در پهنه‌ی ایران زندگی می‌کنند قوی‌تر و در کلان‌شهرها ضعیف‌تر است. در عین حال برخی رفتار سنتی در کلان‌شهرها رنگ و بوی متفاوتی پیدا کرده و به اصطلاح مدرن شده است و بیشتر جنبه‌های سمبولیک دارد تا باورهای ریشه‌ای. اما در مجموع الزامات تکنولوژی و فشار و هجوم اطلاعات از طریق ارتباطات جهانی و امکان استفاده‌ی تقریبا همگانی از این وسایل ارتباطی، خواهی نخواهی در حال دگرگون کردن سیمای جامعه‌ی ما است.
اگر با حفظ ارزش‌های فرهنگی و عنایت به هویت تاریخی و دیرسال خود آماده‌ی رویارویی با این تحولات و دگرگونی‌ها باشیم و در پی اثبات "خود" در "امروز"، "دیروزمان" را تخریب نکنیم و از همه مهمتر به ازای آنچه دریافت می‌کنیم بخشی از فرهنگ و تمدن پربار و دیرپای خود را در شکلی نو برای عرضه و نمایش در سفره‌ی جهانی تدارک ببینیم از این مرحله‌ی گذار به سلامت و عافیت عبور خواهیم کرد و در جایگاه بایسته و شایسته‌ی خود در پیکره‌ی جهان امروز قرار خواهیم گرفت. اما اگر به گرته‌برداری ظاهری از آنچه به ما می‌رسد بسنده کنیم به عمق و ریشه نپردازیم و منطق و بنیاد آداب و رسوم را شناسایی نکنیم اگر ندانیم و نپرسیم و نگوییم "که چرا؟" و اگر ندانیم از کجای تاریخ آمده‌ایم و در کجا هستیم و به کجا رهسپاریم، جز خوشه‌چینان ناتوان و مقلدان بی‌هویت در جهان پرتنش و پر هیاهوی امروز نخواهیم بود. سیندرلا یا کفش بلورین داستانی برای کودکان و نوجوانان غربی است که به کمک دوربین والت دیزنی کارگردان صاحب نام فیلم‌های انیمیشن شهرت جهانی یافت.
سیندرلا قصه‌ی دختری است که پس از مرگ مادر و ازدواج مجدد پدر، مورد بی‌مهری نامادری و خواهران ناتنی خود است و پس از مرگ پدر به صورت مستخدم بی‌جیره و مواجب، بار تمام کارهای سخت و سنگین و تمام‌نشدنی خانه را بر دوش ناتوان خود دارد. او پیوسته در این آرزو است که روزی مرد جوان شایسته‌ای از راه برسد و خواستار او شود و به درد و رنج او پایان دهد. این آرزو در شکلی فانتزی به واقعیت می‌پیوندد.
اما عقده‌ی سیندرلا یک سندرم و عارضه‌ای روانی‌ـ‌‌رفتاری است که کنایه‌ای منفی‌نگرا به ساختار داستان فراگیر سیندرلا است. هرچند در دهه‌های اخیر نقدهای متعددی به داستان سیندرلا و تاثیرات مخرب سیندرلاپروری از سوی منتقدان شده، اما در چند سال گذشته این انتقادها صورت جدی‌تری به خود گرفته و از اثرات منفی این داستان به ظاهر ساده، در رفتار فردی و روانشناسی اجتماعی به عنوان "عقد‌ی سیندرلا" و نوعی عارضه در تشدید وابستگی و مانعی در جهت توانمندی و اعتمادبه‌نفس زنان و دختران یاد می‌شود.
منتقدان بر این باورند که همسرگزینی بر خلاف آنچه در داستان سیندرلا روایت شده، انتخابی ساده با نگرشی ظاهربینانه نیست. مسئولیت خطیری که نیازمند تفکر، تعقل، اعتمادبه‌نفس، شناخت کافی، آمادگی قبول مسئولیت و بلوغ فکری است و هیچ‌یک از این الزامات در داستان سیندرلا وجود ندارد.
نویسنده بر این باور است که به رغم دستاوردهای بی‌شماری که زنان طی قرن اخیر به ویژه در دهه‌ی گذشته به دست آورده‌اند به دلیل اشاعه‌ی آثاری چون سیندرلا و نظایر آن بسیاری از دختران جوان گرفتار عقده‌ی سیندرلا هستند و از وابستگی شدید و عدم اعتمادبه‌نفس، ضعف برنامه‌ریزی اقتصادی، عدم تمایل به مشارکت فعال سیاسی و اجتماعی، ابتلا به افسردگی و تمایل به اندوه‌زدگی، رنج می‌برند.
این کتاب در 7 بخش: آرزوی نجات داده شدن، زنان به مبارزه‌جویی تن نمی‌دهند، واکنش زنانه، درماندگی، ازخودگذشتگی مطلق، ترس زنان و به سوی آزادی در 303 صفحه به بررسی آسیب‌های ناشی از عدم اعتمادبه‌نفس و سیندرلاگرایی پرداخته و دارای نکات مثبتی در جهت توانمندسازی و ایجاد و تقویت اعتمادبه‌نفس در زنان است.